Στις αρχές του 19ου αιώνα συντελείται μια τεράστια αλλαγή στις επαγγελματικές δραστηριότητες και στον τρόπο ζωής των Καρδαμυλιτών. Από γεωργοί και κτηνοτρόφοι γίνονται ναυτικοί και σταδιακά σε δύο γενιές πολλοί από αυτούς εξελίσσονται σε καπετάνιους και καραβοκύρηδες(1)*.

Στις αρχές της Επανάστασης του 1821 δεν  συναντάμε  οργανωμένο  Χιακό  ναυτικό  κατά τους αγώνες εναντίον των Τούρκων, παρά μόνο μεμονωμένα πλοία καραβοκύρηδων από τα Καρδάμυλα και το Βροντάδο.

• Ο Διαμαντής Λαιμός που συμμετείχε σαν πλοηγός του Κανάρη στην ανατίναξη της Τουρκικής ναυαρχίδας στο λιμάνι της Χίου, ήδη πριν το 1821  με δικό του πλοιάριο εκτελούσε καταδρομές στα  Τουρκικά παράλια.

• Ο Άγγελος , ονομαζόμενος και Κονταναγνώστης  με τέσσερα ιδιόκτητα πλοία  πήρε μέρος στην απόβαση του Γάλλου συνταγματάρχη Φαβιέρου για την απελευθέρωση της  Χίου το 1827.

Από την δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα  οι Καρδαμυλίτες  αρχίζουν να ασχολούνται συστηματικά με την εμπορική ναυτιλία.

• Τα πρώτα μικρά Καρδαμυλίτικα ιστιοφόρα ήταν  χωρητικότητας επτά έως  δέκα   χιλιάδων οκάδων.

• Από τους πρώτους καραβοκύρηδες είναι ο  Γ. Κατσούνης (1836), Στυλ. Νοτιάς (1842)  Μιχ. Μωράκης (1845), Μιχ.  Γέμελος (1850) και Κων/νος  Λαιμός (1852)Από το 1836 ναυπηγούνται και μεγαλύτερα ιστιοφόρα (γολέτες 130-200 τόνων).

• Το 1837 απονέμεται το πρώτο δίπλωμα πλοιάρχου από το ελληνικό Κράτος στον Κωνσταντίνο Δ. Λαιμό.

• Μέσα σε εξήντα περίπου χρόνια ,μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι Καρδαμυλίτες   είναι ιδιοκτήτες μικρών (200-500 τόνων) αλλά και μεγάλων ιστιοφόρων (μπάρκα και ναύες  500-1800 τόνων) που ταξιδεύουν από την Μαύρη Θάλασσα μέχρι το Γιβραλτάρ και βρίσκονται στην πρώτη θέση της τότε Χιακής  ιστιοφόρου ναυτιλίας (2)*. 

Στο ξεκίνημα του 20ου αιώνα η εμπορική ναυτιλία περνά από τα ιστιοφόρα στα ατμόπλοια και οι  Καρδαμυλίτες καραβοκύρηδες που ήδη βρίσκονται σε  περίοδο μεγάλης ακμής,  υιοθετούν έγκαιρα και με επιτυχία την νέα  επαναστατική εξέλιξη.

• Το 1898 ο Κ. Βασιλάκης με συνιδιοκτήτη τον Λ. Ζαρίφη αγοράζει το πρώτο Καρδαμυλίτικο ατμόπλοιο με το όνομα «ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ» (κ.ο.χ.2159) και κατόπιν το «ΓΕΩΡΓΙΟΣ» . Το 1902 ο Γεώργιος Μ. Λιβανός με την βοήθεια του Σπ. Σιδερίδη αγοράζει το «ΘΕΟΦΑΝΩ» (κ.ο.χ.2152) . Το 1907 ο Ιωάννης (Γεώργιος) Ι. Καρράς αγοράζει το «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» (κ.ο.χ 3.200). Από τότε οι Καρδαμυλίτες πλοιοκτήτες παίρνουν τα ηνία από άλλες περιοχές με σπουδαία ναυτική παράδοση (Γαλαξίδι, Ύδρα, Σπέτσες) που όμως δεν κατάφεραν να προσαρμοσθούν στα νέα τεχνολογικά δεδομένα.

• Στον Α΄. Παγκόσμιο Πόλεμο χάθηκαν 102 Καρδαμυλίτες ναυτικοί ενώ τορπιλίστηκαν 18 πλοία

• Στον Β΄. Παγκόσμιο Πόλεμο χάθηκαν 154 Καρδαμυλίτες  ναυτικοί. Η αρχή του πολέμου βρίσκει τους Καρδαμυλίτες με 44 πλοία και το τέλος του με 12.

• Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, με δώδεκα μόνο διασωθέντα πλοία , οι Καρδαμυλίτες πλοιοκτήτες ξεκινούν το θαύμα της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας. Πρωτοστατεί ο Σταύρος Λιβανός που με την επιτυχημένη αξιοποίηση των πλοίων τύπου Liberty και την μετέπειτα πορεία του έγινε ένας από τους μεγαλύτερους εφοπλιστές του κόσμου.

Η λαμπρή πορεία της Καρδαμυλίτικης ναυτιλίας συνεχίζεται και η τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα βρίσκει τους  Καρδαμυλίτες με 302 πλοία (10.011.237 GRT, 18.557.088 DWT)  και πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ελληνική και διεθνή εμπορική ναυτιλία.

Ο 21ος αιώνας βρίσκει τους Καρδαμυλίτες να συνεχίζουν την λαμπρή παράδοση στον τομέα της Εμπορικής Ναυτιλίας  έχοντας να επιδείξουν πλοιοκτήτες και ισχυρούς παράγοντες στη  παγκόσμια ναυτιλία για πέμπτη συνεχή γενιά. Σύμφωνα με την λίστα των Lloyd’s  για το 2014, στους 100 ισχυρότερους παράγοντες στην παγκόσμια ναυτιλία περιλαμβάνονται 14 Έλληνες εφοπλιστές και μεταξύ αυτών τέσσερεις Καρδαμυλίτες (Γ. Αγγελικούσης, Αγγελική Φράγκου, Peter Λιβανός και Νίκος Τσάκος). Ο Γιάννης Αγγελικούσης είναι ο κορυφαίος Έλληνας εφοπλιστής και πέμπτος στην παραπάνω λίστα, ενώ η Α. Φράγκου είναι στην 15η θέση.

1. Ο Χιώτης ιστορικός και Ακαδημαϊκός Κων/νος Άμαντος αναφέρει: « … οι κάτοικοι των Καρδαμύλων διακρίνονται για την ζωτικότητα του πνεύματος και τον ευλύγιστο χαρακτήρα . Ως χαρακτηριστικό της ζωηρότητος των κατοίκων δύναται να σημειωθεί ότι ούτοι εις διάστημα δύο γενεών μετέβαλον βίον από γεωργών και κτηνοτρόφων και έγιναν τάχιστα ναυτικοί. Η μεταβολή του βίου δεν γίνεται εύκολα. Πολύ γρήγορα έγινε η μεταβολή μόνο εις τα Καρδάμυλα που σε δυο γενεές μέσα , από ποιμενική ζωή έγινε πόλις εφοπλιστών…»

2. Ο πλοίαρχος και συγγραφέας Άγγελος Αγγελιδάκης στο δίτομο έργο του ΟΙ ΚΑΡΔΑΜΥΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ αναφέρει τουλάχιστον 75 ονόματα καραβοκύρηδων με τα ονόματα των πλοίων τους, το έτος ναυπηγήσεως και την χωρητικότητά τους, όπως περιλαμβάνονται σε Χιακούς καταλόγους από το 1839-1910, ενώ συμπεραίνει ότι συνολικά 410 ιστιοφόρα όλων των τύπων έχουν περάσει από καρδαμυλίτικα χέρια.  Επίσης αναφερόμενος στα στοιχεία της Εκθέσεως του Υπουργείου Εξωτερικών περί Εμπορίου του 1889 για τον Χιακό εμπορικό  στόλο (αποτελούμενο από 4 ατμόπλοια και  πάνω από 300 ιστιοφόρα ) , εντοπίζει τουλάχιστον 77 Καρδαμυλίτικα  ιστιοφόρα. 

Πηγές: Άγγελος Αγγελιδάκης  «ΟΙ ΚΑΡΔΑΜΥΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ» εκδ.1998