top of page

Καρδάμυλα

ο τόπος μας

Τα Καρδάμυλα είναι μια κωμόπολη στη βόρεια - βορειοανατολική Χίο, σε οδική απόσταση 27 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου. 
Σήμερα αποτελούν μια   μεγάλη σε έκταση  (182.480 km2 ) δημοτική ενότητα του Δήμου Χίου, η οποία περιλαμβάνει την Δημοτική  Κοινότητα Καρδαμύλων και τις τοπικές κοινότητες  Αμαδών, Βικίου, Καμπιών, Πιτιούς και Σπαρτούντας.
Η δημοτική κοινότητα Καρδαμύλων περιλαμβάνει έναν οικισμό αποτελούμενο από δύο οικιστικά κέντρα , τα  ΄Ανω Καρδάμυλα  και τα Κάτω  Καρδάμυλα ή
Μάρμαρο, που ενώνονται με τμήμα της Εθνικής οδού στις πλευρές του οποίου υπάρχουν σημαντικά δημόσια κτίρια (Γηροκομείο, Πολυδύναμο Ιατρικό Kέντρο, γήπεδο, ανοικτό θέατρο, εκκλησίες) διάσπαρτες οικίες και επαγγελματικές εγκαταστάσεις.
Μικρότερα οικιστικά κέντρα υπάρχουν στα Πυργιά, στη Βλυχάδα, στο Γιόσωνα και στο Ναγό. Η ευρύτερη περιοχή της δημοτικής κοινότητας Καρδαμύλων καλύπτει έκταση από την Άμπελο και τον ΄Αγιο Νικόλαο της Οράς μέχρι το Σαραπειό , τα Βρουλίδια και το Δελφίνι.

Σημαντικές ιστορικά περιοχές μέσα στα όρια της δημοτικής κοινότητας τωνΚαρδαμύλων είναι τα Κοίλα, το Δελφίνι ,τα Άνω Καρδάμυλα, η Γριά, τα Πάρπαντα, ο Ναγός και τα Λουτρά.
Τα `Ανω Καρδάμυλα ή Πάνω Χωριό ή και απλώς«το Χωριό» των Καρδαμύλων είναι ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα χωριά της νήσου Χίου.
Το μεσοσταθμικό τους υψόμετρο είναι 80 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και είναι κτισμένο στους πρόποδες του απότομου κωνικού λόφου -φυσικής ακρόπολης - της Γρηάς. Το χωριό σε ένα μεγάλο τμήμα του  χαρακτηρίζεται από την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική, τους στενούς του δρόμους, τα σκυρόστρωτα σοκάκια του και τα πετρόχτιστα σπίτια του.
Προχωρώντας  βορειότερα και χαμηλότερα προς τη θάλασσα  μέσα από τον καταπράσινο Καρδαμυλίτικο κάμπο, φτάνουμε στο επίνειο των Καρδαμύλων, το Μάρμαρο , που αποτελεί ένα ενιαίο οικιστικό σύνολο με τις νοτιοανατολικές  συνοικίες της Ράχης, του Σκαρδανά, της Λίμνου και του Σωτήρα και τις βορειοδυτικές συνοικίες του Συρικάρη, του Περιβολακιού και του Νεραύλακα. Ανατολικότερα του μεγάλου  κάμπου των Καρδαμύλων  απλώνεται ο μικρότερος κάμπος του Αυλώνα.
Τα Καρδάμυλα είναι χτισμένα στην περιοχή της αρχαίας πόλης Καρδαμύλης. Η ονομασία τους  πιθανότατα προέρχεται από τη λέξη καρδαμύλη που σημαίνει είδος άρτου ή ζυμαρικού από κριθάρι. Η Καρδαμύλη αναφέρεται από τον Θουκυδίδη (VIII 24) ως τόπος απόβασης των Αθηναίων στη Χίο το 411 π.Χ.
Πολλές περιοχές των Καρδαμύλων ( Δελφίνι, Πάρπαντα, Λάγια) αναφέρονται σε σημαντικότατη πέτρινη επιγραφή του 4ου π.χ αιώνα , στην οποία ορίζονται οι περιοχές που ανήκαν στο αριστοκρατικό ιερατικό γένος των Κλυτιδών. Επίσης ο Ηρόδοτος αναφέρει την περιοχή Κοίλα , ως τόπο μάχης μεταξύ Χίων και Λεσβίων που αποβιβάσθηκαν στο νησί με αρχηγό τον Ιστιαίο. Η πόλη Καρδαμύλη της Χίου αναφέρεται και από τον Στέφανο Βυζάντιο μαζί με την Καρδαμύλη της Μεσσηνίας.
Στο  Χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου  (1259 μ.χ) το οποίο απαριθμεί τα αφιερωμένα στην Νέα Μονή κτήματα, μετόχια και οικήματα, κατονομάζονται το Καρδαμύλιον μετόχιον, τα Πάρπαντα, ως παλαιότερο χωρίο και  κατά πάσα πιθανότητα  το Δελφίνι.
Γενικά για τον οικισμό  και την γύρω από αυτόν  περιοχή, την  «Καρδαμυλία χώρα», υπάρχουν  αρκετές αναφορές στην  παλαιά τοπογραφία και αρκετές αναφορές περιηγητών από τον 15ο αιώνα και μετέπειτα.
Κατά τον μεσαίωνα που οι  πόλεις είχαν  εγκαταλειφθεί, υπήρχαν πολλοί διαφορετικοί οικισμοί στην περιοχή των Καρδαμύλων που άρχισαν να συνενώνονται υπό την απειλή των πειρατών. Στην αρχή ήταν 24, μετά 20, μετά 16 και τέλος μετά την Καταστροφή της Χίου αναφέρονται 4 γειτονιές που εξελέγαν τέσσερεις δημογέροντες και αποτελούσα ένα χωριό με το όνομα Καρδάμυλα. Από την περίοδο της κατοχής της Χίου από τους  Γενουάτες (1346-1556)  σώζονται μόνο  υπολείμματα του κάστρου  στις θέσεις Πυργάρι και Φονόπετρα των Άνω Καρδαμύλων  καθώς και ενετικό γεφύρι στην περιοχή   της Λίμνου. Για τον εντυπωσιακό οικισμό  Σπήλια στα Άνω Καρδάμυλα, με έντονα μεσαιωνικά χαρακτηριστικά, έξω από τα όρια του κάστρου, με κτίσματα ερειπωμένα που κάποια από αυτά έχουν πρόσφατα με εξαιρετική φροντίδα αναπλασθεί,  δεν έχουμε ιστορικές αναφορές του  χρόνου κτίσης.
Κατά την σφαγή της Χίου το 1822 αρκετοί Καρδαμυλίτες σφαγιάσθηκαν στην περιοχή  Φονόπετρα  και άλλοι αναγκάσθηκαν να εκπατριστούν στην Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες. Κατά την απελευθέρωση της Χίου από την Τουρκική κυριαρχία το 1912, τα Καρδάμυλα διαδραμάτισαν

σημαντικότατο ρόλο δημιουργώντας Εθελοντικό Σώμα 200 ανδρών (φωτο) που αγωνίσθηκε με ηρωισμό στο πλευρό του τακτικού Ελληνικού στρατού, υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Δελαγραμμάτικα, στις μάχες της Γριάς και του Καρφωτού.
Τα Καρδάμυλα τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα  είχαν πληθυσμό 10.000 κατοίκους, όμως σταδιακά ακολούθησαν την φθίνουσα πορεία των οικισμών της Ελληνικής υπαίθρου και έτσι οι περισσότεροι  κάτοικοί τους  μετοίκισαν σε περιοχές της  Ελλάδας ή του Εξωτερικού. Ο πληθυσμός τους σήμερα φθάνει περίπου τους 2.000 κατοίκους και κατά τους θερινούς μήνες σχεδόν τριπλασιάζεται, γιατί οι Καρδαμυλίτες αγαπούν τον τόπο τους και επιδιώκουν να τον επισκέπτονται το καλοκαίρι.

Οι κάτοικοί των Καρδαμύλων, σταδιακά έπαψαν να ασχολούνται με τις αγροτικές εργασίες για βιοπορισμό και από τα τέλη του 18ου αιώνα  στράφηκαν προς τη  θάλασσα και την εμπορική ναυτιλία, έγιναν στην πλειοψηφία τους ναυτικοί και κάποιοι από αυτούς έγιναν καραβοκύρηδες και ανέδειξαν αρκετές και σημαντικές οικογένειες εφοπλιστών.
Όμως οι Καρδαμυλίτες δεν υστέρησαν στα γράμματα και τις επιστήμες. Καρδαμυλίτες ήταν ο διαπρεπής φιλόλογος Ιωάννης Συκουτρής, ο ιστορικός της Χίου Γεώργιος Ζολώτας, και αρκετοί πανεπιστημιακοί , λόγιοι και γενικά άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Στον χώρο της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης σημαντικοί Καρδαμυλίτες είναι ο Όσιος Νικηφόρος ο Χίος (+1821), ο Όσιος Άνθιμος ο Βαγιάνος (+1960), ο ιερομάρτυρας παπα Σταμάτης Χαρτουλάρης (+1822) και ο Μητροπολίτης Κων/νος Δεληγιάννης. Επίσης τα Καρδάμυλα είναι η γενέτειρα των μαχητών της ανεξαρτησίας Χαρτουλάρη (την περίοδο του Μεσαίωνα) και Κονταναγνώστη (το 1821).
Σημαντικά  αξιοθέατα στα Καρδάμυλα είναι οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου Πριναρίτη (13ος αι.) με τοιχογραφίες (16ος αι.)  επηρεασμένες από την Κρητική Σχολή , του Αγίου Γεωργίου , με ωραιότατο καμπαναριό (16ος αι.), της Παναγίας Υπαπαντής (15ος αι. ανακατ. 18ος αι.) με αντιπροσωπευτικό δείγμα βοτσαλωτής αυλής, του Αγίου Λουκά με εξαιρετικό ξύλινο τέμπλο, ο παραδοσιακός οικισμός Σπήλια, το Πνευματικό Κέντρο Καρδαμύλων, το μοναστήρι της Πέρα Παναγιάς, , τα αρχοντικά  «Βασιλάκη» και «Περιβολάρη», το παλαιό Τελωνείο, τα αγάλματα του Καρδαμυλίτη Ναυτικού και της Καρδαμυλίτισσας  στην παραλία, οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου Μαρμάρου με εκκλησιαστικό μουσείο και Τιμίου Σταυρού Ράχης, το κτήριο του υπό ανέγερση ναυτιλιακού μουσείου, η θέα από το εξωκκλήσι του Αγίου Μάρκου, οι μαγευτικές παραλίες του Ναγού και του Γιόσωνα κ.α. 

Εθελοντικό σώμα
Θουκιδίδης
Πέτρινη επιγραφή
Στέφανος Βυζάντιος
Περιηγητών
Όσιος Νικηφόρος
Ιωάννης Συκουρτής
Εμπορική Ναυτιλία
bottom of page